23 Oca Burtonesk ve kült: Makas Eller
Tim Burton’ın B türü korku sinemasına ve gotik edebiyata duyduğu aşkla yarattığı kült filmi “Edward Scissorhands / Makas Eller” (1990), Kundura Sinema programı Pazar Sinema Kulübü ile Şubat’ta İstanbullu izleyiciyle buluşuyor. Yaratıcısı olan mucidin ani ölümüyle, ellerinin yerinde makas bıçaklarla yarım kalan çocuk kalpli Edward’ın yaşadıklarını anlatan 90’lar klasiği bu filme bakışınızı değiştirecek 10 bilgiyi sıraladık.
Untitled – Tim Burton, 1990.
1 – İllüstrasyondan ilhamla
Tim Burton’ın hayatından derin izler taşıyan “Makas Eller”, dahi sinemacının en kişisel yapıtı. Filmin ilk fikri, illüstrasyonlarıyla da tanınan Burton’ın gençliğinde çizdiği, parmakları yerine uzun, keskin bıçaklar olan zayıf, ciddi bir adamı tasvir eden bir illüstrasyondan geliyor. Suburbia adlı kasaba da, Burton’ın doğup büyüdüğü Burbank, California’nın bir temsili. Banliyöde büyümeyi ‘Bir Frankenstein filminde olmaya’ benzeten Burton için Edward, dışlandığı ve yalnızlıkla geçen gençliğinin bir avatarı adeta.
Johnny Depp – Edward Scissorhands, 1990. Fotoğraf: Park Circus/Paramount
2 – Referanslarıyla da benzersiz
Burton başlangıçta filmin bir müzikal olmasını planlasa da, bu fikirden kısa sürede vazgeçiyor. Senaryoyu birlikte yazdığı Caroline Thompson, “First Born” adlı ilk romanıyla dikkatleri çekmiş genç bir yazar ve Burton ‘canavar bir cenini anlatan’ romana hayran olup ona teklif götürüyor. Derinden ortaklıkla başlayan bu işbirliği, “The Addams Family” (1991), “The Nightmare Before Christmas” (1993) ve “Corpse Bride” (2005) ile de devam ediyor.
Senaryo sürecinde, Burton’ın çok sevdiği B türü korku sinemasına ve gotik edebiyata sık sık bakılıyor. Böylece film, ‘Notre Dame’ın Kamburu’ndan ‘Operadaki Hayalet’e, ‘Frankenstein’dan ‘King Kong’a ve hatta peri masallarına uzanan referanslarıyla da benzersiz bir yapıma dönüşüyor.
Tim Burton ve Johnny Depp, ‘Edward Scissorhands’ın setinde, 1990. Fotoğraf: Twitter
3 – Burton ve Depp ilk kez birlikte
Edward rolü için, Tom Cruise, Gary Oldman, Jim Carrey ve Robert Downey, Jr. gibi isimlerle görüşülüyor, deneme çekimleri yapılıyor. Söylentilere göre listede Michael Jackson’ın bile adı geçiyor. Cruise “Daha mutlu bir son istediği için” rolü geri çevirirken; Oldman yıllar sonra bir röportajında, en büyük pişmanlıklarından birinin Edward rolünü reddetmek olduğunu söylüyor.
“Makas Eller”, 90’lar ve 2000’lerin popüler filmlerinin yıldız ikilisi olacak Tim Burton ve Johnny Depp’in birlikte ilk filmleri. Yapımcıların aksine aktör, Burton’ın ilk tercihi oluyor. Dönemin popüler dizisi “21 Jump Street” (1987-1991) ile dönüştüğü genç idol imajından sıyrılmanın yollarını arayan Depp, Burton’ın teklifini hemen kabul ediyor. “Makas Eller”de çok iyi arkadaş olan ikili sırasıyla, “Ed Wood” (1994), “Sleepy Hollow” (1999), “Charlie and the Chocolate Factory” (2005), “Corpse Bride” (2005), “Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street” (2007), “Alice in Wonderland” (2010), “Dark Shadows” (2012) filmlerinde de birlikte çalışarak bağlarını sürdürüyorlar.
Johnny Depp – Edward Scissorhands, 1990. Fotoğraf: Park Circus/Paramount
Johnny Depp, senaryoyu ilk okuduğunda “Bir bebek gibi ağladığını” söylüyor. Filmde sadece 169 kelime konuşan Edward’a hazırlanmak için, Charlie Chaplin’in sessiz dönem filmlerini izliyor. Kostümü ve protez makyajının uygulanması iki saate yakın süren Depp, Edward’ı daha iyi anlamak için, deriden kostümü herhangi bir soğutma yapılmaksızın giymekte ısrar ediyor ve Edward’ın evine kaçtığı sahnede, aşırı sıcaktan dolayı sette bayılıyor.
Tim Burton ve Vincent Price, Edward Scissorhands’ın setinde, 1990. Fotoğraf: Park Circus/Paramount
4 – PrIce son kez perdede
Edward’ın yaratıcısı mucit rolünde izlediğimiz Vincent Price, özellikle B türü korku filmlerindeki rolleriyle tanınan ve Tim Burton’ın küçük yaşlarından beri hayran olduğu bir aktör. Burton’ın ‘süper kahramanım’ dediği aktöre olan aşkını, 1982’de çektiği ve kendini ‘Vincent Price’ olduğunu hayâl eden bir çocuğu anlatan harika kısa filmi “Vincent”tan da biliyoruz. “Makas Eller”de Price’a özel yazdığı mucit rolü ise, başlangıçta daha geniş kurgulansa da, aktörün Parkinson’a yakalanması nedeniyle sahneleri minimuma indiriliyor. 1993’te hayatını kaybeden aktörün rol aldığı son film “Makas Eller”, göründüğü son an ise ölüm sahnesi oluyor.
Johnny Depp & Winona Ryder, 1997. Fotoğraf: Barry King
5 – Depp ve Ryder romansı
90’ların en gözde çiftlerinden Johnny Depp ve Winona Ryder, bu filmin çekimlerinde sevgili olup, aynı yıl nişanlanıyorlar. People ile yaptığı bir röportajda Depp, “27 yıllık hayatımda Winona ile hissettiğim duyguyla karşılaştırılabilecek hiçbir şey olmadı” diyor ve sağ pazısına “Winona Forever” dövmesini yaptırarak tüm dünyaya aşkını ilan ediyor. (Ayrılmalarının ardından Depp, dövmeyi yeniden yorumluyor ve “Wino Forever” olarak değiştiriyor.)
Robert Smith
6 – Saçlar Robert SmIth’ten
Edward’ın saçının ilhâm kaynağı The Cure’dan Robert Smith’e dayanıyor. Hatta Burton, müzikleri ilk onun yapmasını istiyor, ancak o sırada “Disintegration” albümünü kaydetmekle meşgul olan müzisyen teklifi geri çeviriyor.
Tim Burton & Danny Elfman, 2022. Fotoğraf: amp-worldwide.com
7 – Satürn ve Grammy adayı müzikler
Filmin Satürn ve Grammy ödüllerine aday olmuş unutulmaz müzikleri Danny Elfman’ın imzasını taşıyor. “Beetlejuice”ta (1988) da birlikte çalışan ikilinin yolu, “The Nightmare Before Christmas” (1993), “Mars Attacks!” (1996), “Sleepy Hollow” (1999), “Charlie and the Chocolate Factory” (2005) ve “Frankenweenie” (2012) ile devam etti.
Johnny Depp & Dianne Wiest – Edward Scissorhands, 1990. Fotoğraf: Park Circus/Paramount
8 – Sweeney Todd’a selam
Edward’ın mahalledeki kadınların saçını kestiği sahnede çalan şarkı, 1979 yapımı meşhur Broadway müzikal “Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street”e gönderme yapıyor. Johnny Depp daha sonra Tim Burton’ın 2007 yapımı aynı adlı uyarlamasında Sweeney Todd’u oynuyor.
Edward Scissorhands, 1990. Fotoğraf: Park Circus/Paramount
9 – En kült Burton
“Makas Eller”, Ernest Mathijs ve Xavier Mendik’in hazırladığı, kült literatürünün ana kaynaklardan kabul edilen “100 Kült Film” adlı kitaba girmiş tek Burton filmi. Steven Schneider’in “Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Film” arasında da yer alan film, Amerikan Film Enstitüsü’nün 2005’te yayınladığı 100 Yılın En İyi Film Müzikleri listesine alındı.
Tim Burton Fotoğraf: The Guardian
10 – Son söz…
Tim Burton, “Makas Eller”in ‘En iyisi olmasa da en sevdiği’ filmi olduğunu söylüyor ve “saflığını bozacağına” inandığı için de, hiçbir zaman bir devam filmini çekmeyi düşünmüyor.
“Makas Eller”i 12 ve 26 Şubat tarihlerinde Kundura Sinema’da izleyebilirsiniz.