21 Ara OYUNCU SEÇİMLERİ
Başlarda, Rimini Protokoll’ü performans sanatçıları için belirli deneyimler, bilgiler ve beceriler konusunda uzman olanlar anlamında “uzmanlar” ifadesini benimsemiştir. Bu amatör tiyatroya bilinçli bir şekilde muhalefet eden bir konsepttir. Sahnede olanların ne yapamayacakları (diğer bir değişle rol yapmak) yargılanmamalı bunun yerine onlar sahnede mevcut olmalarının sebebi ile değerlendirilmelidirler. Gecenin izleyeceği düzen, hangi temaların kısa kesileceği veya uzatılacağı ve hangi karakterlerin, metinlerin ve mekanların yaratılmış olduğuna uzmanlar karar vermiştir. Bu şekilde bir tiyatro performansının değerlendirilmesi için genellikle kullanılan yöntemler anlamsız kılınmıştır.
Teknik beceri, gölgelendirme, derinlik, hayal gücünün hiçbiri tatmin edici ölçütler olmamıştır. Karizma, mevcudiyet? Her durumda aldatıcı kavramlardır ve Rimini performans sanatçılarının niteliklerini belirlemek için yeterli değildirler. Birisinin ne deneyimlediği veya hangi harika hikayeleri beraberinde getirdiği asla çok da önemli olmamıştır. Çoğu zaman bir projeye uygun olması için oyuncunun sahip olduğu nispeten daha sıradan biyografik bir niteliğe veya mesleki bilgi parçasına, fiili deneyime, sosyal işleve veya bunların arasındaki özel bir ilişkiye bakılmıştır.
Başlangıçta, Rimini özel fizikselliklerinden dolayı her şeyin ötesinde insanları ilgi çekici bulmuştur. İlk olarak “çoklu kodlanmış sesleri” (Kaegi), yavaşlıkları ve kendi kırılganlıklarından dolayı fark edilebilir bir risk dahilinde Kreuztworträtsel Boxenstopp‘taki yaşlı hanımlar kullanılmıştır. Bunu Shooting Bourbaki (Bourbaki’yi Vurmak) eserindeki yerinde duramayan, enerji dolu ve fazlasıyla hevesli delikanlılar takip etmiştir. Ölümle baş etmek ile ilgili bir eser olan Deadline (Son Tarih), Belçika ulusal havayolunun iflası hakkındaki Sabenation, go home and follow the news (Sabenasyon, eve gidin ve haberleri takip edin), diplomasi ile ilgili bir eser olan Schwarzenbergplatz, ve Mnemopark’ın model tren yolu dünyası iş tiplerini ve diğer ilgi alanlarını kelimenin en geniş anlamında sahneye taşımıştır. Wallenstein Eine dokumentarische Inszerıierung (Wallenstein. Bir belgeselin sahnelenmesi) ve Karl Marx. Das Kapital. Erster Band (Karl Marx. Kapital. Birinci Cilt) eserleri ise rollerin özellikleri anlamında daha karmaşıktır: İlk eserde Schiller’in tematik motifleri ve karakterleri, ikinci eserde ise ekonomi teorisinin ve felsefesinin özel hayatlar üzerindeki farklı etkileri işlenmiştir.
İşlevlere, rollere veya bulunması gereken performans sanatçısı tiplerine ilişkin fiili bir liste ortada olmasa da Wallenstein’in belli temalar (başarısızlık, ihanet, ahlak, savaş) olmadan eksik kaldığı açıktır. Sabenation eserinde ise hakiki bir havayolu pilotunun eksikliği göze batmıştır. Sonunda bu rol ticari uçakları uçurmaktan çok keyif alacak olsa da bacaklarından bir tanesinin kısa olması sebebiyle amatör uçuş ile kısıtlanmış bir adam tarafından oynanmıştır. “Orada oturup anekdot üzerine anekdot anlattı ve farkında olmadan tüm kadroyu değiştirdi ve diğer tüm pilotları gölgede bıraktı.” (Wetzel) Benzer şekilde, ortada bir yargıç olmaması (seyirci tarafından üstlenilen bir rol) Zeugen. Ein Strajkammerspiel (Tanıklar. Bir Ceza Mahkemesi Oyunu) eserinde bir boşluk yaratmıştır. Nihayetinde konsepti belirleyen kullanılabilir durumda olan uzmanlar olmuştur.
Öyle ki, Rimini gerçek bir tarihi olayı (Dürrenmatt’ın oyununun elli yıl önceki efsanevi galası) yeniden canlandırmak için çağdaş tanıklar kullanan Urauffuhrung: Der Besuch deralten Dame (Gala: Ziyaret) eseri üzerinde çalışmaya başladığında, uzman eksikliği insanları sahneden tamamen uzak tutmayı değerlendirmelerine yol açmıştır. Bunun yerine orijinal fotoğraflardan yapılmış siluetleri sahne dışından gelen seslere göre sahnede hareket ettirmişlerdir. Ancak sonra bazı uygun performans sanatçıları bulunmuş ve kağıttan yapılmış figürler sahne aksesuarı seviyesine düşürülmüştür.
.
Fotoğraf: ©DorotheaTuch
Diğer projeler uzmanların bilinçli bir şekilde mümkün olan en düşük mertebede seçilmesine yönelik eşiği belirlemiştir: Deutschland 2 eseri için Alman parlamentosunun her üyesini temsil edecek insanlar aranmıştır. Toplamda 237 uzmana ulaşılmıştır; fikri anlayabilen herkes oyuna kabul edilmiştir. Benzer şekilde Hindistan’daki bir çağrı merkezinden kontrol edilen bir cep telefonu sesli turu olan Call Cutta, iş kriterlerini karşılayan herkese açık olmuştur. “Her şeyden önce yanlış anlaşılmalardan kaçınmamız gerekiyordu. İlk iki oyuncu seçimine otuz adet motivasyonu yüksek genç Hintli gelmişti ve onlara temel olarak herhangi bir iş bağlamaları halinde hiçbir terfi imkanı veya prim sunmadığımızı anlatmak zorunda kalmıştık.” (Wetzel). Benzer şekilde 2008 yılının Ocak ayında Hebbel Tiyatrosu’nun yüzyıl kutlamalarının başlatılması için Berlin’e ilişkin demografik bir kesit sunan 1oo% Berlin eseri farklı gruplar arasında özel bağlantılar bulmayı amaçlamamıştır. “Bunun yerine, insanlar ipe dizilen inciler misali birbirleri ardına dizilecekti; herkes niye orda olduklarını bilse de birbirleriyle doğrudan bir ilişkileri olmadan sıralanacaklardı.” (Wetzel) Brüksel’deki Midnight Special Agency (Gece Yarısı Özel Ajansı) eserinde olduğu gibi, tiyatro, aksi halde en fazla seyircinin üyeleri olacak ve hatta çoğu zaman o bile olmayacak kişileri ön plana çıkartmak için bir araç olarak kullanılmıştır. Bu portreler ek anlatım seviyeleri eklemek yerine sadece neyin mevcut olduğunu çerçevelemektedir.
Sahne yapımlarında kullandıkları karakter sayısı yıllar içinde dikkate değer ölçüde artmıştır. 2000 yılında Kreuztworträtsel Boxenstopp eserinde dört kişi, 2007 yılındaki Uraufführung eserinde ise 21 kişi yer almıştır. Yönetmenlerin etrafındaki ekip dramaturgları, sahne tasarımcılarını, asistanları, şirket yöneticilerini, stajyerleri içerecek şekilde genişlemiştir… Bir süre için oyuncu seçimleri artık reklamları veren ve adaylarla telefonda konuşan başkaları tarafından organize edilmiştir. “Bu gerçekten de işi değiştirdi. Daha önceden insanlara yaklaşma biçimimiz ve onları nasıl bulduğumuz bir şekilde metne dahil ediliyordu. Bu şekilde ilk toplantıdan önce bile bir kısım materyale sahip olabiliyorduk.” (Haug) Bununla birlikte artık bir projeyle ilgilenen Riminilerin hepsinin oyuncu seçiminde mevcut olması bile gerekmemiştir.
Aynı zamanda oyuncu seçimi sürecindeki artan profesyonellik ve daha da belirgin olarak Rimini Protokoll’ün yükselen profili, aralarında seçim yapılacak uzman sayısının da artmasını sağlamıştır. Yabancıların yönetmenlere duydukları güvenin temelleri Berliner Theatertreffen veya Mülheimer Stücke Festival’den gelen davetler sebebiyle sağlamlaşmıştır. Neticede Rimini’nin uzmanları (tiyatrosever olsalar bile) muhafazakar tiyatroseverlerdir. Uraufführung eserindeki performans sanatçılarının bir kısmı Züricher Schauspielhaus’un sezonluk bilet sahipleri olarak Christoph Martharler’in Sanatsal Diktatörlüğüne tutku ile karşı çıkmıştır.
Almanca konuşulan dünyadaki şöhret, o dünyanın sınırları dışında çok da fazla bir şey ifade etmez. Bu durum özellikle Stefan Kaegi Güney Amerika ve Doğu Avrupa’da çalıştığında da çok fazla değişmemiştir. Altyapılar genellikle daha ufak tutulmuştur ve Rimini Protokoll’ü veya Goethe Enstitüsü Arjantinli hamallara, Bulgar kamyon şoförlerine veya Brezilyalı polis memurlarına çok fazla para ödememiştir. İş teklifi bir gazete ilanı şeklindedir ve kıt kanaat geçinmek için bir fırsattan başka bir şey değildir. “Bununla birlikte veya belki de bu yüzden, oyuncu seçimleri çoğu zaman başvuranların ortada dönen başka bir şeyler olduğunu fark ettiklerinde absürt rahatlama sahneleri ile sonuçlanıyordu. Cordoba’da, hepsi de tiyatro için odacı arandığını zanneden Torero Portero eserinin kapıcıları, kendi hayat hikayeleri aracılığıyla derhal bir kardeşlik kurdular ve bu da bir çeşit işsiz kapıcılar sendikasının spontane şekilde kurulmasıyla sonuçlandı.” (Kaegi) Matraca Catraca otobüs turunun hazırlıkları esnasında Salvador Bahia’daki tiyatro ortamında yabancı bir yönetmenin şehre geldiği söylentileri yayılmaya başlamıştır. Gençliğinde bir dönem Brezilya’da yaşamış olan ve akıcı şekilde Portekizce ve İspanyolca konuşan Kaegi toplanan aktörlere otobüs muavinliğinde on yıllık deneyimi olan birisini aradığını açıklamak zorunda kalmıştır.
Nihayetinde bir Rimini yapımında bir uzman olarak yer almaya yönelik asıl motivasyon diğer her yerde olduğu gibi Batı Avrupa’da da aynıdır. Bu motivasyon yeni, çağdaş tiyatro biçimlerine yönelik özel bir ilgiden veya sanat isteğinden ziyade kişinin hikayesini anlatma fırsatı bulmasıdır. Bu durum Wallenstein’da kendi seçim kampanyasının bir parçası olarak bütçesini kesmek istediği kurumun sahnesinde sahneye çıkma cesareti gösteren muhafazakar politikacı Sven-Joachim Otto için olduğu kadar Caracas’taki Polis Eğitim Operasındaki polis memurları veya Sâo Paulo’daki Chácara Paraíso için de doğrudur. “Sonunda hemen nefretle karşılanmadan bir kez olsun bir polis memuru olarak anlaşılmak.” (Kaegi) Söz konusu olan hiç kimsenin resmi olarak sorumluluk almak istemediği ancak herkes tarafından kabul gören (amirler tarafından bile) belli bir konuşma özgürlüğüdür. Gayri resmi ve özel olarak herkes istediği her şeyi yapabiliyordu. “Bununla birlikte, Brezilyalı bir polis memurunun görevde değilken ne yapmasına izin verilip verilmediği yazılı olmayan kurallardan oluşan bir sis perdesidir.” (Kaegi) Katılımcıları korumak için Stefan Kaegi ve onun Arjantinli yönetmen yardımcısı ve yazar Lola Arias katılımcıların kimliğinin kısmen gizli kalmasına hatta buzlu cam arkasında tamamen gizli olmasına izin vermiştir. Tanık koruma programındaki polis memurları.